Podstawowe wiadomości o rozmnażaniu i ciąży szczurów

Iwona13

Sprawdzianem tego, czy zwierzęciu jest dobrze i czy ma zapewnione dobre warunki, jest jego rozmnażanie się. Znajdujące się w dobrej kondycji szczury mogą mieć potomstwo w dowolnej porze roku. Są gatunkiem poliestralnym, co oznacza, że samice są zdolne do zajścia w ciążę wielokrotnie w ciągu roku. Przerwa pomiędzy kolejnymi rujami (okresami, w których samica dopuszcza partnera i może nastąpić zapłodnienie) wynosi 4-5 dni, aczkolwiek niekiedy może przeciągnąć się nawet do 20 dni. W praktyce oznacza to, że nie każde połączenie samca z samicą, nawet na kilka dni, może doprowadzić do zajścia w ciążę.

Obserwowanie dorastających ruchliwych szczurków sprawia ogromną przyjemność. Zanim jednak zdecydujemy się na rozmnażanie zwierząt, należy poważnie zastanowić się, czy jesteśmy w stanie wszystkim młodym (nawet do 14-stu w miocie) zapewnić dom. Lepiej wcześniej poszukać odbiorców, niż potem zastanawiać się, co zrobić z przychówkiem.

Ponieważ zwykle nie znamy dziedzicznych cech naszych szczurów, w miocie mogą trafić się albinosy, choć rodzice mieli barwne umaszczenie. Trzeba też koniecznie pamiętać o tym, że należy szybko rozdzielić młode samiczki z samcami, aby dzięki temu uniknąć dalszego rozmnażania się i prawdziwej eksplozji urodzeń.

UWAGA

Również rodzice muszą zostać rozdzieleni, i to tuż przed urodzeniem pierwszego miotu, gdyż w przeciwnym razie samica może zostać zapłodniona natychmiast po porodzie!

Dojrzałość płciowa

Młode szczury dojrzewają płciowo w wieku półtora/dwóch miesięcy, czyli jeszcze przed osiągnięciem normalnej wielkości (obie płcie w wieku 40 - 55 dni, w tym czasie osiągają wagę 110 - 170 g). Samice dojrzewają wcześniej niż samce. Dojrzałość hodowlaną osiągają w wieku 80 dni. Ciąża trwa równo trzy tygodnie, co oznacza, że samiczka może teoretycznie już w wieku ośmiu tygodni urodzić pierwsze młode! Szczury kupowane w sklepach zoologicznych mają zwykle sześć, osiem tygodni i są już zdolne do zapłodnienia, ale o potomstwie powinno się pomyśleć dopiero, wtedy gdy samica oswoi się już całkowicie z otoczeniem

Cykl płciowy samicy trwa 6 - 8 dni. Ruja pojawia się co 5 - 8 dni. W przypadku zestresowania zwierzęcia (np. przepełniona klatka, złe warunki życia, zmiana otoczenia) może jednak w ogóle nie wystąpić. Ruja trwa 13 - 14 godzin. Pojawia się najczęściej w godzinach między 16.00 i 22.00 lub wcześnie rano.

Ruję sygnalizują:

nerwowe zachowanie samicy

obrzmienie i przekrwienie warg pochwy

śluzowy wyciek z pochwy

Pokrycie i zapłodnienie

Samce najpierw sprawdzają, czy samice są gotowe do zapłodnienia, obwąchując ich narządy płciowe i wydzielany mocz. Gdy zaczyna się okres płodny, wszystkie samce w klatce podążają za samicą, zwykle nie rywalizując między sobą. Początkowo samica, odwracając się pyszczkiem w stronę samców, przyjmuje postawę ochronną i popiskuje. Gdy jakiemuś samczykowi uda się zbliżyć do niej od tyłu, wygląda to raczej na gwałt, choć nie dochodzi przy tym od razu do prawdziwego połączenia zwierząt. Kopulację można rozpoznać po tym, że samica wygina głowę do tyłu i lekko unosi tylną część ciała. Taką postawę przyjmuje dopiero wtedy, gdy jest rzeczywiście gotowa do połączenia.

Samiec potrafi pokryć samicę w ciągu 15 - 20 minut od 15 do 70 razy. Przy każdym skoku następują 1 - 2 wytryski nasienia. Tak jak u myszy, chociaż nie zawsze, pojawia się tzw. korek pochwowy, będący naturalnym zabezpieczeniem przed zapłodnieniem przez innego osobnika. W pewien sposób jest więc gwarancją ojcostwa danego samca.

Zarówno dopuszczenia samca tylko na okres kopulacji, jak i pozostawienie go z samicą na stałe, ma swoje dobre i złe strony. Samiec mieszkający na stałe może niepokoić samicę zarówno w okresie ciąży i budowy gniazda, jaki i później po porodzie. Niekiedy samce mają zwyczaj wynosić młode z gniazda, gryźć je, a nawet zagryzać. Na szczęście nie jest to zjawisko częste, nie mniej jednak należy się z nim liczyć i w razie potrzeby interweniować, zabierając samca do innej klatki. Mankamentem jest również większa ilość odchodów i konieczność częstszego sprzątania klatki, co może niepokoić szczurzycę. Z kolei zabieranie samca od samicy przed porodem może spowodować u niej niepokój i poczucie zagrożenia, co oczywiście też nie jest wskazane. Dla rozwoju młodych obecność ojca jest również wskazana. Wadą zasadniczą jest duże prawdopodobieństwo ponownego zapłodnienia samicy przez samca w okresie tzw. rui poporodowej, występującej na ogół 24 godziny po porodzie. Czyli wszystko w waszych rękach, każdy musi podjąć indywidualną decyzję.

Ciąża

Trwa u szczurzycy 21 - 23 dni. W tym czasie przybiera ona na wadze 20 - 30 g. Od 15 dnia ciąża staje się widoczna, samica wyraźnie grubieje, zaczynają się także powiększać sutki. Ma ich 6, niekiedy 8 par.

W ostatnim tygodniu ciąży samiczka zaczyna intensywniej gromadzić materiał na gniazdo. Samiczki żyjące w stresie są zdolne do tego momentu "wchłonąć" nie narodzone młode. Jest to bardzo korzystne dla nich pod względem biologicznym, gdyż samiczki żyjące w nie sprzyjających warunkach mogą wykorzystać wszystkie rezerwy organizmu na własne potrzeby i czekać z rodzeniem młodych na lepszy moment. Dzięki temu matka oszczędza młodym życia w nieprzyjaznym dla nich środowisku. Samica nie zużywa również sił na wychowanie młodych, co mogłoby w takim przypadku nawet zagrozić jej życiu.

W miarę zaawansowania ciąży zmienia się zarówno sylwetka, jak i zachowanie przyszłej matki. Rozwijające się płody powodują zmianę zarysu brzucha, zaś szczurzyca staje się mniej ruchliwa i bardziej ociężała. Już w tym okresie należy unikać sytuacji mogących zdenerwować zwierzę. Nie warto w tym czasie przenosić samicy do innej klaki, zmieniać wystroju wnętrza oraz drastycznie zmieniać składu pożywienia. W czasie ciąży organizm samicy musi uformować i odkarmić od 4 do 16 (czasem więcej) płodów, ważących przy urodzeniu 1/3 masy matki (przeciętnie 55 gramów). Aby mógł sobie w tym poradzić, należy w pierwszej połowie ciąży zwiększyć dzienną dawkę żywieniową o 1/3 poprzedniej porcji, natomiast w drugiej połowie podwoić dawkę. Dotyczy to szczególnie karmy zawierającej duża ilość białka (np. białego sera, mięsa oraz mleka), będącego materiałem budulcowym (strukturalnym) dla tworzących się organizmów. Na dwa, trzy dni przed spodziewanym porodem należy dokładnie sprzątnąć klatkę, zwiększając jednocześnie ilość ściółki. Najprawdopodobniej szczurzyca będzie rodzić wewnątrz znajdującego się w klatce domku.

UWAGA

Jeżeli samica musi opiekować się wyjątkowo dużym miotem, a w tym właśnie czasie zostanie zapłodniona, wtedy ciąża może trwać nawet prawie pięć tygodni.

Poród

Samica przed porodem powinna mieć dostateczną ilość miękkiego materiału do zbudowania gniazda. Tuż przed porodem samiczka zaszywa się w gnieździe i broni się przed wcześniej lubianymi towarzyszami, a niekiedy też przed swoim opiekunem. Poród poprzedzają bóle, pod wpływem których często się pokłada. Najczęściej odbywa się on nocą i trwa od 1 do 4 godzin. Skurcze występują co 17 sekund do 2,5 minuty i niekiedy są widoczne przez powłoki brzuszne.

Młode rodzą się zwykle nocą lub wczesnym rankiem. Kiedy płody są duże samica przy wydostawaniu się ich na zewnątrz pomaga sobie zębami. Matka natychmiast przegryza pępowinę i wylizuje młode do sucha. Wylizanie do sucha służy nie tylko oczyszczeniu, ale pobudza również układ krążenia nowo narodzonych zwierząt. Niedostatecznie wylizany szczur nie ma zwykle szans na przeżycie. Dzięki wylizywaniu tworzy się również więź między matką i dzieckiem, a poza tym matka uczy się rozpoznawać węchem swoje potomstwo. Matka zjada błony płodowe i łożysko. Zdarza się również pożeranie płodów zarówno żywych, jak i martwych. Dlatego właśnie bardzo ważne jest zapewnienie spokoju rodzącej i wychowującej potomstwo samicy.

W miocie przeciętnie rodzi się około 10 młodych, a poród trwa nie dłużej niż 3-3,5 godziny. O ile nie ma sygnałów, że coś się dzieje nie tak, jak powinno, pod &adnym pozorem nie wolno zaglądać do gniazda. Niepokojona matka może zacząć zagryzać swoje młode lub porzucić je. Dopiero po upływie 3-4 dni można zobaczyć, co się urodziło. Aby nie denerwować samicy bez koniecznej potrzeby, należy wykorzystać moment, gdy znajduje się ona poza gniazdem, zajęta np. jedzeniem. Nie wskazane jest branie noworodków do ręki, a jeśli jest to konieczne, to należy najpierw natrzeć ręce garścią ściółki wziętej z klatki (zakamuflujemy w ten sposób nasz zapach).

Młode szczury bezpośrednio po urodzeniu w niczym nie przypominają dorosłych zwierząt. Wyglądają raczej na embriony: nieowłosione, różowe lub szare (zależy to od późniejszego umaszczenia) serdelki o nieproporcjonalnie małych kończynach. Są bezzębne, z zamkniętymi otworami słuchowymi i szparami powiek. W tym okresie ich jedynym celem jest odnalezienie sutków i opicie się mlekiem matki, a później spanie. Ich organizmy nastawione są na jak najszybszy i jak najwydajniejszy przerób mleka w błyskawicznie rosnące narządy i tkanki.

W pierwszych dniach po porodzie unikamy sprzątania klatki, co najwyżej dosypujemy nowej ściółki, bez usuwania starej. Podobnie jak w okresie ciąży, po porodzie, w okresie laktacji (okres wydzielania przez gruczoły mleczne mleka dla młodych) organizm samicy jest bardzo obciążony.

W miocie jest zwykle 8 - 12 noworodków. Wyjątkowo płodne samice mogą urodzić nawet ponad 20 młodych w jednym miocie. Każdy z nich waży 4,5 - 6 gramów. Liczba dzieci należy od kondycji matki, jej wieku, jakości żywienia, kolejności miotu i wielu innych czynników. Mniejsze mioty mają bardzo młode i bardzo stare samice. Natychmiast po porodzie samica jest znów zdolna do zapłodnienia, lecz zwykle zwycięża instynkt nakazujący jej obronę gniazda. Praktycznie dopiero pięć dni później może dojść do udanego połączenia i nowej ciąży.

--------------------------------------------------------------------------------

Laktacja i karmienie

Gdy poród jest zakończony, matka usadawia się nad młodymi i po raz pierwszy karmi je mlekiem. Wykarmienie kilku lub kilkunastu młodych szczurów wymaga bardzo dobrego i treściwego żywienia matki. W ciągu pierwszych 10 dni życia noworodek potraja swoją wagę, czyli po półtoratygodniowym karmieniu oseski w sumie ważą tyle co matka. Zawdzięczają to jakości mleka szczurzego, bo ma ono w porównaniu z mlekiem krowim prawie 4,5 razy więcej tłuszczu oraz 3,2 raza więcej białka.

Ciało młodych szczurów jest nagie i mleko matki przebłyskuje przez różową skórę na ich brzuszkach. Mleczność matki wzrasta do 10 dnia po porodzie, a następnie stopniowo maleje.

Do normalnego odżywiania się pokarmami naturalnymi młode szczury są zdolne już po ukończeniu 3 tygodni, natomiast oddzielenie młodych od matki powinno nastąpić w wieku około 4 tygodni. Po oddzielenie szczurki muszą być rozdzielone na samiczki i samczyki. W kilka dni po porodzie, o ile matka jest spokojna można rozpocząć dokładne sprzątanie klatki, w stanie nienaruszonym MUSIMY jednak pozostawić gniazdo. Posprzątanie i zmiana podłoża w gnieździe może zdenerwować i zdezorientować samicę i doprowadzić do porzucenia młodych. Dopiero przy następnych sprzątaniach można zacząć porządkować gniazdo i zacząć brać młode do ręki.

--------------------------------------------------------------------------------

Wychowywanie młodych

Samice szczurów są z reguły dobrymi matkami. Szczególnie w ciągu dwóch pierwszych tygodni po porodzie, są tak przejęte swoją rolą, że nawet do minimum ograniczają kontakty z innymi szczurami. Bez trudu znoszą przypadającą im rolę samotnej matki, a gdy w jednej klatce żyje kilku samic, często wychowują swoje młode we wspólnym gnieździe. Nie oznacza to jednak, że wszystkie rodzą w tym samym gnieździe. Często poród i pierwsze karmienie odbywają się w jakimś miejscu na uboczu, a potem dopiero matka przynosi młode do wspólnego gniazda.

Tempo wzrostu mierzone przyrostem ciężaru ciała (wg P Kordy)

Wiek (dni)

Ciężar ciała (w gramach)

10

do 20

20

30 - 40

30

45 - 65

40

65 - 110

50

111 - 140

70

150 - 200

90

190 - 260

Wskaźniki charakteryzujące przeciętne tempo wzrostu rozwoju szczurów

(wg T. Sławińskiego)

Otwarcie przewodów słuchowych

2 - 3 dni

Rozwinięcie małżowin usznych

3 - 4 dni

Wyrastają siekacze

8 - 10 dni

Pojawianie się sutek u samic

10 - 15 dni

Otwarcie oczu

14 - 17 dni

Organy płciowe porastają sierścią

około 16 dni

Ukazują się pierwsze zęby trzonowe

około 19 dni

Ukazują się drugie zęby trzonowe

około 21 dni

Otwarcie pochwy u samic

50 - 70 dni

Optimum płodności

150 - 300 dni

Cykl płciowy zanika

po 450 dniach

Długość życia

do 40 miesięcy

--------------------------------------------------------------------------------

Rozwój młodzieży

Młode są tuż po porodzie całkowicie nagie, ślepe i głuche. Kierują się początkowo wyłącznie ciepłem ciała matki. Ponieważ samica karmi w pozycji siedzącej, młode ssą leżąc brzuszkami do góry. Dopiero po tygodniu, gdy całkowicie pokryje je sierść, kładą się na brzuchu podczas karmienia. Temperatura w pomieszczeniu, gdzie są takie maleństwa, powinna wynosić od 22 do 25°C.

W wieku 2,5 - 3,5 dnia otwierają się uszy i maluchy zaczynają normalnie słyszeć. Widać też jasno-ciemne ubarwienie, typowe dla szczurów kapturowych (patrz fotki powyżej, obok szczurka leży moneta dla porównania wielkości)

Po 8 -10 dniach wyrzynają się siekacze. Cialo szczurków pokryte delikatnym puszkiem. Po 9 - 10 dniach maleństwa zaczynają się poruszać i powoli pełzać w gnieździe i jego okolicach. Dobrze widoczna barwa sierści (patrz fotki powyżej)

Jeszcze przed otwarcie oczu młode zaczynają podejmować ostrożne próby wydostania się z gniazda. Pozornie zdezorientowane obmacują wszystko przed sobą, ale przy jakiejkolwiek przeszkodzie zadziwiająco sprawnie i umiejętnie omijają ją. Matka uniemożliwia im próby ucieczki cierpliwie przynosząc je z powrotem do gniazda.

Młode szczury otwierają oczy przed ukończeniem drugiego tygodnie życia. Wtedy przestają dla nich istnieć jakiekolwiek przeszkody. Samica odnosi młode do gniazda wyłącznie w sytuacjach stanowiących dla nich zagrożenie. Im starsze szczury, tym bardziej bezowocne stają się starania matki o utrzymanie wszystkich młodych w gnieździe.

Po 13 - 16 dniach otwierają oczy. W tym czasie ciało zaczyna pokrywać delikatna sierść. Szczurek nie czołga się, lecz stoi na czterech nogach (patrz fotak powyżej)

Od 19 do 35 dnia wyrzynają się kolejno zęby trzonowe. Pierwsze próby samodzielnego zdobywania pokarmu. Szczurek musi byc już samodzielny, bo szczurzyca może już mieć nowe potomstwo! (patrz fotka powyżej i trzy poniżej)

Średnio po 40 dniach samcom zstępują jądra. Po 72 dniach samicom otwiera się pochwa. Po 50 - 60 dniach zwierzęta są już zdolne do rozrodu, czyli dojrzałe płciowo.

W wieku 4 - 6 tygodni szczurzęta przypominają jeszcze ruchliwe, puszyste kuleczki. Jeżeli są w dobrej kondycji są bardzo żwawe i ciekawskie. Głowa i pyszczek są wtedy jeszcze znacznie krótsze niż u dorosłego szczura, a proporcje ciała trochę inne - dziecinne. W tym właśnie okresie młode są najpocieszniejsze i wyglądają jak żywe maskotki.

--------------------------------------------------------------------------------

Matka zastępcza

Niektóre samice są tak opętane myślą o posiadaniu młodych, że podkradają innym samicom ich dzieci i bronią dostępu do swojego gniazda. Jeżeli ktoś posiada taką samicę, to musi oddzielić ją od innych matek. W przeciwnym wypadku może ona przejąć tyle młodych, że nie będzie w stanie nimi się zaopiekować. Prowadzi to nie tylko to strat młodych zwierząt, ale również fizycznego wyczerpania takiej "supermatki".

Zastępcza matka może okazać się jedynym ratunkiem, gdy inna samica zaniedbuje lub wręcz ignoruje swoje młode. Można je wtedy uratować dzięki znalezieniu innej karmiącej, chętnej do opieki samicy. Niestety również wśród szczurów trafiają się wyrodne matki, które najwyżej trzy dni troszczą się o swoje młode, a potem całkowicie je ignorują.

--------------------------------------------------------------------------------

Płeć

Od momentu urodzenia można rozróżnić płeć szczurząt. Rozróżnianie płci opiera się na różnicy odległości pomiędzy ujściem dróg moczowych, a otworem odbytowym. Odległości mierzone są w milimetrach i rozróżnienie nie jest podobno trudne. U samców odstęp między odbytem i zewnętrznymi narządami płciowymi jest około dwa razy większy niż u samic. U starszych samców widoczne są jądra.

Rozróżnianie płci. Odległość pomiędzy otworem odbytowym

a ujściem dróg moczowych w milimetrach (wg P. Kordy)

Wiek

Samiec

Samica

1 dzień

3

1,5

1 tydzień

5

3

2 tygodnie

8

5

3 tygodnie

12

7

6-7 tygodni

21

13

--------------------------------------------------------------------------------

Sztuczny odchów młodych szczurków

Może zdarzyć się sytuacja, że samica mająca młode padnie lub porzuci swoje młode. Jeżeli szczurzęta są bardzo młode, to praktycznie nie ma szans na ich uratowanie. Im są starsze, tym większe jest prawdopodobieństwo sukcesu i przeżycia.

Będziemy potrzebowali: wygotowanego kawałka wentyla rowerowego oraz kroplomierza lub strzykawki. Na końcówkę strzykawki naciągamy wentyl - tak, aby pozostał kawałek gumy o długości ok. 8-10 mm.

Mleko szczurze jest znacznie bardziej pożywne niż krowie, więc do sporządzenia pokarmu zastępczego użyć trzeba mleka w proszku lub takiego skondensowanego. Pozostałymi składnikami są - żółtko jaja kurzego oraz glukoza. Przygotowaną mieszankę, podgrzaną to temperatury 38°C podajemy po kropli do pyszczków. Osesek musi znajdować się w pozycji brzuszkiem do dołu. Obrócenie do góry nogami sprzyja zakrztuszeniu. Jeśli karmienie udaje się i małe przyjmują karmę, można przejść do pozostałych obowiązków - masowania brzuszków w celu ułatwienia oddawania moczu i kału. Karmienie małych powinno odbywać się bardzo małymi porcjami, za to jak najczęściej.

Łatwiejsze i rokujące znacznie większe nadziej jest podłożenia młodych innej karmiącej samicy. Szczurzyce bardzo chętnie adoptują młode. Na ogół związane to jest z piskami wydawanymi przez oseski, wywołującymi czynności macierzyński, takimi jak przenoszenie do gniazda, lizanie czy przyjmowanie pozycji karmienia. Problemem może być inny zapach podkładanych młodych. Aby nie niepokoić samicy, na okres podkładania osesków przekłada się ją do innej klatki, najlepiej w innym pomieszczeniu (izolacja akustyczna). W tym czasie młode przeznaczone do adopcji agodnie nacieramy trocinami z podłoża klatki, w której mają zamieszkać. Aby skuteczniej zneutralizować pierwotny zapach, można użyć trocin z miejsca, w które samica oddawała mocz. Następnie przez około 30 minut zostawia się szczurki razem z przybranym rodzeństwem i można z powrotem wpuszczać szczurzycę.

--------------------------------------------------------------------------------

Dorastanie w rodzinie

Jeżeli samce nie zostały usunięte z powodu regulacji urodzeń, to mogą cały czas towarzyszyć samicom i młodym. Co prawda samce nie angażują się znacząco w opiekę nad młodymi, ale w pewnym momencie stają się dla dorastających szczurów cierpliwym obiektem zabaw. Matki zajęte są zwykle budowaniem gniazda i przynoszeniem pożywienia. Młode szczury, chętnie bawią się ze sobą i innymi członkami rodziny. Gonią się i wspinają. Starsze osobniki odgrywają role raczej pasywną. Służą w zasadzie jako obiekty do wspinania się i ukrywania.

tekst zaczerpnięty ze strony [link widoczny dla zalogowanych] gold5.fm.interia.pl